Ubezpieczenia robotnicze w Polsce w latach 1918-1939

Abstract

Jednym z najważniejszych problemów społecznych II Rzeczypospolitej była sprawa ubezpieczeń społecznych robotników przemysłowych i robotników rolnych. Wynikało to z jednej strony z ogromnego zapotrzebowania na różne formy świadczeń rzeczowych i pieniężnych spowodowanego ówczesną sytuacją gospodarczą państwa, a z drugiej – z bardzo dużego zróżnicowania systemów pozostałych po zaborcach. Celem artykułu jest przedstawienie ewolucji systemu ubezpieczeń społecznych robotników w Polsce w latach 1918-1939. Polski system ubezpieczeń społecznych robotników w latach dwudziestych rozwijał się w sposób ewolucyjny poprzez dostosowywanie systemów państw zaborczych do nowych warunków i poprzez nowe ustawodawstwo polskie. W tym okresie robotnicy uzyskali zarówno ubezpieczenie na wypadek bezrobocia, jak i ubezpieczenie chorobowe. Dopiero na przełomie lat dwudziestych i trzydziestych zaczęto bardziej konsekwentnie ujednolicać przepisy ubezpieczeniowe. W warunkach kryzysu państwowa polityka społeczna uległa jednak zmianie. Reforma polskiego systemu ubezpieczeń społecznych podjęta na początku lat trzydziestych była przede wszystkim efektem zmiany polityki państwa zmierzającej do obniżenia kosztów ubezpieczeń. W efekcie próba ujednolicenia systemu ubezpieczeń na terenie całego państwa i wobec wszystkich grup zatrudnionych zakończyła się połowicznym sukcesem. Należy jednak podkreślić, że niezwykle ważnym krokiem w dalszym rozwoju ubezpieczeń była ustawa scaleniowa, która do trzech rodzajów ubezpieczeń obowiązujących wcześniej, tj. chorobowego, wypadkowego i od bezrobocia, dodała ubezpieczenie emerytalne robotników jako obowiązujące na terenie całego państwa. Ujednoliciła też ubezpieczenie wypadkowe na terenie kraju. Mimo że poziom świadczeń nie był zbyt wysoki, robotnicy mieli zagwarantowaną pomoc, z jakiej w znacznej części nie mogli korzystać w okresach wcześniejszych.