Modele biznesowe gospodarki cyfrowej jako czynnik zmian strukturalnych rynku turystycznego - stan badań

Abstract

Cel. Identyfikacja luki badawczej w obszarze modeli biznesowych (MB) w turystyce i sformułowanie programu badań w tym zakresie w celu analizy zmian strukturalnych rynku. Metoda. Przegląd i synteza publikacji z baz EBSCO, Emerald Insight, ProQuest, Science Direct i Web of Science, poświęconych MB w turystyce w latach 2000-2018. Identyfikacja wspólnych tematów i wskazanie luk badawczych. Wyniki. Wyodrębniono najczęściej podejmowane tematy badawcze: 1) konfiguracje MB w obszarach: turystyki i hotelarstwa, transportu, usług pośrednictwa i e-commerce; 2) analiza typów wartości; 3) trwałość modelu biznesowego; 4) podatność na wpływ technologii; 5) rola otoczenia formalno-prawnego. Ograniczenia badań i wnioskowania. Zakres analizy ograniczono do wymienionych baz danych i przeglądu artykułów naukowych w języku angielskim. Pominięto raporty branżowe, jako niespełniające wymogów metodologicznych prac naukowych, mimo że ilustrują one zjawisko pojawiania się nowych podmiotów w turystyce oraz zanikania granic rynków, branż i podmiotów. Implikacje praktyczne. Operacjonalizacja koncepcji MB i odpowiedź na pytanie, jakie jest rzeczywiste źródło kryzysu branż i podmiotów rynku turystycznego, pozwoli uniknąć niewłaściwych rozwiązań. Pomimo zmian ustawowych, ukierunkowanych na zapewnienie jednakowych warunków prawnych funkcjonowania podmiotów gospodarki turystycznej, utrzymują się różnice wynikające z różnej efektywności MB oraz niedostrzegania zmian strukturalnych, ograniczających szanse rozwoju i elastycznego reagowania na warunki otoczenia. Oryginalność pracy. Artykuł wskazuje, w jaki sposób naukowcy poddają operacjonalizacji koncepcję MB i postrzegają warunki jego modyfikacji. Wraz z ustalonymi kierunkami dalszych badań, pozwoli to ustanowić wspólną podstawę koncepcyjną i usystematyzować zasoby wiedzy przydatne w badaniach MB rynku turystycznego. Rodzaj pracy. Artykuł o charakterze przeglądowym

Purpose. Identifying the research gap in the area of tourism business models (MB) and formulating a research programme to analyse structural changes within the tourism market. Method. Review and synthesis of publications from the EBSCO, Emerald Insight, ProQuest, Science Direct and Web of Science databases, devoted to tourism MB in the years 2000-2018. Identification of common topics and identification of research gaps. Findings. The research topics most frequently undertaken were: 1) MB configurations in the areas of tourism and hotel industry, transport, brokerage services and e-commerce; 2) analysis of value types; 3) sustainability of the business model; 4) susceptibility to the impact of technology; (5) role of formal and legal environment. Research and conclusion limitations. The scope of analysis was limited to the mentioned databases and a review of scientific articles in English. Industry reports were omitted as not meeting the methodological requirements of scientific works, despite the fact that they illustrate the phenomenon of the emergence of new entities in tourism and the disappearance of the borders of markets, industries and entities. Practical implications. Operationalisation of the MB concept and the answer to the question, what is the real source of the crisis of the industries and entities of the tourist market, will lead to avoiding improper solutions. Despite statutory changes aimed at ensuring equal legal conditions for the functioning of tourism economy entities, differences resulting from different MB effectiveness and failure to recognise structural changes limiting the chances for development and flexible response to environmental conditions persist. Originality. In the article, it is indicated how scientists operationalise the MB concept and perceive the conditions for its modification. Together with the established directions of further research, this will allow to create a common conceptual basis and systematise knowledge resources useful in research on MB tourism market. Type of paper. Research paper