Czy Polska jest skazana na spadek podaży pracy w przyszłości? - wyniki analizy wrażliwości założeń prognoz długookresowych

Abstract

Rok 2010 był prawdopodobnie ostatnim, w którym liczba osób w wieku produkcyjnym (15-64 lata) wzrastała. Oznacza to, że odwróceniu ulega obserwowana w Polsce od II wojny światowej ciągła tendencja wzrostu liczby osób, które potencjalnie mogą być aktywne na rynku pracy. Projekcja liczby osób aktywnych zawodowo przygotowana przez Komisję Europejską wskazuje, że w latach 2010-2060 podaż pracy spadnie w Polsce o prawie 6 mln osób, a zmiany te już od 2015 roku mogą obniżać roczny wzrost potencjalnego PKB w Polsce od 0,7 do 1,5 pp. rocznie. Celem niniejszego artykułu jest zbadanie za pomocą różnych scenariuszy projekcji ludności i aktywności zawodowej, jaki wpływ na zmiany podaży pracy w przyszłości miałyby alternatywne założenia dotyczące: (1) wzrostu dzietności, (2) podnoszenia wieku emerytalnego, (3) dorównania w przyszłości odsetkowi osób aktywnych zawodowo w krajach będących obecnie liderami w UE, (4) skali migracji zastępczych wymaganych do zrównoważenia ubytków podaży pracy. Scenariusze te odzwierciedlają potencjalne efekty możliwych do podjęcia działań ograniczających spadek podaży pracy w Polsce. Wyniki symulacji wskazują, że żadne z rozwiązanie stosowane osobno nie jest w stanie trwale zahamować spadku podaży pracy. Jedynie natychmiastowe podniesienie TFR do poziomu zastępowalności pokoleń mogłoby ustabilizować w przyszłości podaż pracy na poziomie ponad 2 mln niższym niż obecnie. Pozostałe analizowane rozwiązania łącznie z podnoszeniem wieku emerytalnego do 67 lub nawet 70 lat są w stanie jedynie zmniejszyć spadek podaży pracy o 1-2 mln osób w horyzoncie projekcji. Wpływ stażenie się populacji na podaż pracy mogłyby być jedynie teoretycznie równoważony przez migrację zastępczą (replacement migration). Wielkość tej migracji w ciągu najbliższych 50 lat musiałaby wynieść jednak ok. 5,3 mln osób. Nawet częściowe osiągnięcie takiego poziomu nie wydaje się jednak realne. Przeprowadzone symulacje wskazują, że jedynie jednoczesne i skuteczne zastosowanie polityk dotyczących kilku analizowanych obszarów może przynieść w przyszłości zauważalne ograniczenie spadku podaży pracy związanego ze starzeniem się populacji Polski.