Priorytetyzacja jako koncepcja zarządzania zmianą w ochronie zdrowia

Abstract

Celem prowadzonych w artykule rozważań jest próba określenia roli, jaką priorytety zdrowotne pełnią lub przynajmniej mogą pełnić w zarządzaniu ochroną zdrowia. Stąd w kolejnych częściach opracowania podejmowane są kwestie dotyczące samego przedmiotu zarządzania – organizacji ochrony zdrowia, miejsca i znaczenia w tej organizacji najważniejszych instrumentów zarządczych – ubezpieczenia, finansowania, koszyka świadczeń gwarantowanych, regulacji formalno-prawnych oraz priorytetów zdrowotnych traktowanych jako emanacja strategii ochrony zdrowia i/lub doktryny zdrowotnej. Priorytet zdrowotny jest przy tym rozumiany jako dyspozycja do określonego działania na rzecz jednoznacznie zdefiniowanego celu/zadania, traktowanego przedmiotowo lub funkcjonalnie, który w określonym czasie i/lub okolicznościach uznawany jest za pierwszoplanowy, najważniejszy lub przynajmniej preferowany „pośród innych równych”. Działanie na rzecz owego nadrzędnego celu/zadania sprawia, że – w konsekwencji – wszystko co służy lub może służyć jego realizacji również traktowane jest priorytetowo. Poprzez wzajemne związki i komplementarność tych instrumentów pokazane są możliwości korzystania z priorytetów na obydwu wyróżnionych poziomach zarządzania ochroną zdrowia: politics – kształtowania organizacji i projektowania strategii ochrony zdrowia oraz policy – realizacji strategicznych celów i zadań. Wskazana jest także zależność trafności, skuteczności i efektywności priorytetów jako instrumentów zarządzania od ich genezy, źródeł, inspiracji i motywacji, jak i w ogóle pochodzenia, zasięgu i zakresu, obowiązywania, sposobu artykulacji, a także od sposobu i wyniku ich interpretacji wskutek transferu, głównie z wyższego na niższy poziom zarządzania. Konkluzją rozważań jest konstatacja, że priorytetyzacja jest jednym ze sposobów inicjowania i stymulowania przebiegu procesów zamiany w ochronie zdrowia stosowanym w ramach różnych stylów zarządzania zmianą oraz w różnym stopniu powiązanym z innymi metodami zarządzania; polega na: (1) stanowieniu celów, tj. ich wskazywaniu oraz artykułowaniu, (2) hierarchizowaniu celów pod względem ważności i pierwszeństwa realizacji, (3) określaniu sposobów realizacji celów, (4) hierarchizowaniu sposobów realizacji celów ze względu na ich skuteczność i efektywność. Natomiast kryteria stanowienia celów i doboru metod to: (1) uwarunkowania systemu zabezpieczenia zdrowotnego, które pozwalają zarazem identyfikować najważniejsze problemy określające (ograniczające) sprawność jego funkcjonowania: epidemiologiczne, formalno-prawne, ekonomiczne, ideologiczne, polityczne, społeczno-kulturowe, religijne, kadrowo-kompetencyjne, infrastrukturalne, socjo-demograficzne, organizacyjno-zarządcze; (2) zasady właściwej organizacji systemu: kompletność, spójność, komplementarność, kompatybilność. Artykuł zawiera także zapowiedź publikacji opracowania na temat priorytetów zdrowotnych w praktyce zarządzania ochroną zdrowia w Polsce.

The aim of considerations presented in this article is an attempt to define the role of health priorities, or at least the role they can play in healthcare/protection management. Hence in the successive parts of the paper the issues concerning the very subject matter of management – healthcare organization, the position and significance of major management tools in this organization – health insurance, financing, the guaranteed benefit basket, formal and legal regulations, and health priorities, viewed as an emanation of healthcare/protection strategy and/or health doctrine. Health priority is understood as an instruction to act in a specific way towards a clearly defined objective/task, treated as an object or a function, which during a specified period of time and/or in specific circumstances is considered as primary, most important, or at least preferred “among other equal ones”. Acting towards this overarching objective/task results in that – as a consequence – everything that serves or may serve to attain the objective is also treated as a priority. Through the interactions and complementarities of these instruments the possibility to use priorities on both identified levels of healthcare/protection management is shown: politics – determining organization structure and developing healthcare/protection strategy, and policy – delivering strategic objectives and tasks. Moreover, the connections between the priorities’ relevance, effectiveness, and efficiency as management tools and their genesis, sources, inspiration and motivation, and generally between their origins,range and scope, validity, the way of articulation, as well as the interpretation methods and outcomes due to the transfer mainly from the upper to the lower level of management, have been shown.The conclusion of the discussion is that prioritization is one of the methods to initiate and stimulate the change process flow in healthcare/protection used in various change management styles, and linked to a various extent to other management methods; it consists in (1) setting objectives, i.e. identifying and articulating them,(2) hierarchizing objectives considering their importance and priority of fulfilment, (3) defining the methods of attaining objectives, (4) hierarchizing the methods of attaining objectives on the basis of their effectiveness and efficiency. Whereas the criteria for setting objectives and selection of the methods include: (1) determinants of the health protection system, which at the same time make it possible to identify the most crucial problems determining (limiting) the effectiveness of its operation: epidemiological, formal and legal, economic, ideological, political, social and cultural, religious, human resources and competence-based, infrastructural, social and demographical, organizational and managerial; (2) rules for proper organization of the system: completeness, coherence, complementarity, and compatibility. The article also announces the publication of a study on health priorities in healthcare/protection management practice in Poland.