Hipoteza o niezamierzonym samobójstwie ekologicznym

Abstract

Choć już starożytni (Demokryt, Epikur i inni) nawoływali do troski o środowisko naturalne i do życia w zgodzie z naturą (Convenienter naturae vivere – Zenon z Kitionu), podkreślając, że wszystko jej podlega (Omnia subiecta sunt naturae), to apele te nie uchroniły, niestety, dawnych cywilizacji przed zagładą ekologiczną. Historia ludzkości aż nader wyraziście dowodzi braku należytego poszanowania dla zasobów naturalnych. Dowody tego można mnożyć. Są one przedstawiane i analizowane w wielu publikacjach. Tematyka środowiska naturalnego jest przedmiotem niekiedy bardzo ostrych sporów, co znajduje wyraz w coraz bogatszej literaturze przedmiotu. Przy tym jest to tematyka w wysokim stopniu interdyscyplinarna (ekonomia, zarządzanie, ubezpieczenia, ekologia, prawo, psychologia, socjologia, demografia, chemia, biologia, nauki rolnicze, medycyna, pedagogika, edukacja itd.). Na to nakłada się pokaźny zestaw globalnych, unijnych i krajowych uregulowań prawnych oraz rozmaitych ruchów społecznych i inicjatyw obywatelskich – zieloni, alterglobaliści, antyglobaliści, organizacje konsumenckie, organizacje ochrony praw pacjentów, stowarzyszenie chirurgów drzew i inne. Wskazuje to na ogromną złożoność i rozległość, ale także kontrowersyjność tej problematyki.

Pytanie o przyczyny zagłady dawnych cywilizacji J. Diamond wiąże z hipotezą o „niezamierzonym samobójstwie ekologicznym” – o „ekobójstwie”. Hipotezę tę potwierdzają odkrycia archeologów, badania historyczne, paleontologiczne i inne. Według J. Diamonda dawne społeczeństwa ulegały osłabieniu wskutek działania ośmiu, występujących z różnym natężeniem, czynników: 1) wylesienie i zniszczenie siedlisk, 2) problemy z glebą (erozja, skażenie i utrata żywności), 3) problemy z gospodarką wodną, 4) nadmierne pozyskiwanie zwierzyny, 5) wyniszczenie populacji ryb, 6) wpływ gatunków introdukowanych na gatunki tubylcze, 7) wzrost populacji człowieka, 8) wzmożony wpływ człowieka na środowisko naturalne. [Fragment]