Świadczenia emerytalne a zaspokojenie zmieniających się potrzeb w okresie dezaktywizacji zawodowej

Abstract

Klasyczne formy wypłaty świadczeń emerytalnych (wypłata programowana, renta dożywotnia, wypłata jednorazowa) nie uwzględniają faktu, iż potrzeby jednostek zmieniają się istotnie w trakcie okresu emerytalnego. W początkowej fazie, pomimo najbardziej widocznego i odczuwalnego - w porównaniu z wcześniejszymi zarobkami - spadku dochodów, emeryt jest zwykle w stosunkowo dobrym zdrowiu, a jego potrzeby związane z pokryciem kosztów utrzymania i leczenia są relatywnie niższe niż w okresie późniejszym. W rezultacie wraz z wiekiem emeryta obniża się poziom zaspokojenia jego potrzeb przez świadczenia z systemu emerytalnego – pogłębieniu ulega luka w dochodach emerytalnych. W niniejszym opracowaniu podjęto próbę oceny tego niedopasowania w Polsce. Bazując na przeprowadzonych dotychczas badaniach przedstawiono, w jaki sposób potrzeby emerytów zmieniają się wraz z wiekiem i w jakim stopniu świadczenia z obowiązkowego systemu emerytalnego dostarczają dochodów na pokrycie tych potrzeb. Wobec stwierdzenia występowania w Polsce zmiennej w czasie luki dochodowej w okresie emerytalnym, w ostatniej części zaproponowano rozwiązania, które pomogłyby zmniejszyć jej rozmiary i przeciwdziałać wzrostowi luki w kolejnych latach życia emeryta.

Benefits from old-age pension systems are usually paid in a form of pure annuity, programmed withdrawal or lump sum. Offering rather flat level of regular or single benefits such products are not tailored to the changing needs in old-age. In first years after retirement individuals are in relatively good health and their basic needs are generally covered by benefits from mandatory pension system. Although they face some reduction in income compared with the working period, their economic situation and relative level of benefits (replacement rate) are high. The situation changes a few years later when some disabilities appear and the retired need external, formal or informal, help in everyday activities. The article focuses on the assessment of the scope of pension income gap in Poland taking into consideration the changing needs of beneficiaries through the whole retirement period. Analysis of existing data on incomes and expenditures of the retired in Poland resulted in indicating changes in consumption patterns in old-age and answering the question whether the national pensions cover changing needs in every period of old-age. Finally, some recommendations were made how to reduce the existing pension gap and to avoid their occurrence in future.