Progresywność europejskich systemów emerytalnych - ujęcie porównawcze

Abstract

Pomiar redystrybucji jest zadaniem niezwykle skomplikowanym, gdyż transfery emerytalne mają charakter indywidualny. Dla dokładnego określenia ich poziomu i kierunków niezbędne są dane charakteryzujące okres opłacania składek a następnie wypłaty świadczeń dla każdego uczestnika systemu emerytalnego. Tylko takie podejście gwarantuje dokładne wskazanie kierunków redystrybucji i oszacowanie poziomu transferów na rzecz określonych grup beneficjentów. Szczegółowe informacje na temat przepływów emerytalnych nie są zwykle dostępne w większości krajów, stąd nie mogą zostać wykorzystane w porównaniach międzynarodowych. Analizy komparatywne progresywności systemów emerytalnych muszą się zatem z konieczności opierać na pewnych ogólnych i przybliżonych miarach, które często nie uwzględniają szczególnej specyfiki funkcjonowania krajowych systemów emerytalnych. Ocenę progresywności utrudniają dodatkowo odmienne warunki ekonomiczne i społeczne, konieczność przyjmowania szeregu założeń, które mogą być obarczone istotnymi błędami (m.in. w zakresie stopy zwrotu z inwestycji, stopy wzrostu wynagrodzeń, stopy inflacji i dalszego trwania życia). W niniejszym artykule podjęto próbę oceny stopnia progresywności systemów emerytalnych w wybranych krajach Unii Europejskiej w oparciu o oficjalne dane gromadzone i publikowane przez Eurostat. Z uwagi na ograniczenia w dostępie do danych i brak możliwości oszacowania standardowych wskaźników progresywności, zaproponowano i obliczono alternatywne indeksy progresywności opierające się na współczynnikach Gini’ego nieuwzględniających transferów socjalnych oraz współczynnikach pomijających transfery socjalne lecz uwzględniających świadczenia emerytalne. Alternatywne wskaźniki progresywności posłużyły w identyfikacji krajów, w których prawdopodobnie występuje relatywnie silna lub słaba redystrybucja. Do pierwszej grupy należą m.in.: Grecja, Szwecja, Niemcy i Czechy, natomiast do drugiej: Irlandia, Cypr i Hiszpania. Uzyskane wyniki są jedynie symptomami możliwej redystrybucji, gdyż alternatywne wskaźniki progresywności bazują głównie na poziomie świadczeń emerytalnych i ich zróżnicowaniu w populacji, nie uwzględniając etapu gromadzenia praw emerytalnych. Dokładne określenie poziomu transferów redystrybucyjnych w systemach emerytalnych wymaga szczegółowej analizy formuł emerytalnych i zasad opłacania składek.