Etyka i ekonomia : w stronę nowego paradygmatu

Abstract

Etyka i ekonomia to dwa sposoby myślenia, o których zwykło się sądzić, że mają zasadniczo odmienny charakter. W pierwszym dominuje element normatywny, czyli projekt określonego rozumienia dobra, sprawiedliwości, równości, praw jednostki, a nawet praw zwierząt. Myślenie ekonomiczne z kolei aspiruje do bycia naukową analizą życia gospodarczego (lub szerzej: społecznego), przy czym aspiracje te sięgają dalej aniżeli tradycyjne generalizacje nauk społecznych – czasami ideałem staje się zmatematyzowane przyrodoznawstwo. W odniesieniu do obu dyscyplin zapomina się jednak o innych, mniej oczywistych ich składnikach. W etyce na przykład obecne są analizy opisowe uwzględniające odmienne podejścia do zagadnień etycznych w różnych społeczeństwach, a także rozważania historyczne nad krystalizowaniem się poszczególnych teorii etycznych w toku dziejów. Ekonomia z kolei, m.in. dzięki studiowaniu historii jej samej oraz towarzyszących jej dziejów gospodarki, ukazuje nie tylko zależność od kontekstu historycznego, ale także swoją – by tak rzec – założeniowość. Ta ostatnia może mieć także charakter normatywny, nawet jeśli na co dzień jest on wyparty z samoświadomości metodologicznej ekonomistów. Samo pojęcie racjonalności – jak się uważa – zakłada pewne ideały moralne, z którymi niekoniecznie trzeba się zgadzać.